شرکت مخابرات ایران در ماه اکتبر سال 2017 از برنامه خود برای سرمایه‌گذاری 10 تریلیون ریالی (306 میلیون دلار) در پروژه‌ های زیرساختی طی دو سال آینده خبر داد. این سرمایه‌گذاری شبکه فیبر نوری و زیرساخت‌های اینترنتی ایران را تقویت می‌کند. شرکت مخابرات پیش‌تر قراردادهایی با دو شرکت چینی هواوی و فیبرهوم و نیز شرکت نوکیا برای ارتقاء و توسعه زیرساخت‌های فیبر نوری خود و برقراری ارتباطات فیبر نوری خانه‌ها منعقد کرده بود. البته ما شرایط کلان اقتصاد کشور را برای اجرا و موفقیت این سرمایه‌گذاری‌ها مناسب نمی‌دانیم.

 بازار ارتباطات از راه دور ایران فرصت‌های محدودی پیش روی سرمایه‌گذاران قرار داده است. تحریم‌های تحمیلی از خارج و محدودیت‌های وضع شده از سوی دولت باعث شده است فرصت‌های پیش روی سرمایه‌گذاران در این بازار، محدود باشد. به رغم این، جمعیت جوان، تحصیلکرده و تشنه تکنولوژی ایران مشتاق دسترسی به خدمات موبایل و اینترنت است. در بخش ارائه اینترنت شاهد رقابت بین شرکت های مختلف هستیم و در بخش تلفن همراه با ورود شرکت ام تی ان از آفریقای جنوبی شاهد خصوصی سازی نسبی بوده ایم. اما تلفن ثابت همچنان در انحصار دولت قرار دارد. 

در بازار تلفن همراه ایران چند شرکت فعال هستند، مثل ایرانسل و همراه اول. این دو شرکت طی پنج سال اخیر مجموعاً 95 درصد بازار را تحت کنترل خود داشته‌اند. جا افتادن این شرکت‌ها در بازار ایران و پوشش گسترده شبکه آن‌ها، کار را برای شرکت‌های کوچک‌تر سخت کرده است. ایرانسل و همراه اول از سال 2014 به این سو سرمایه‌گذاری سنگینی بر روی نسل سوم و چهارم تلفن همراه انجام داده‌اند و با هدف پاسخگویی به تقاضای بالا، شبکه‌های ارتباطی خود را توسعه داده‌اند. 

در بخش اینترنت ثابت، شاهد نوعی تعادل بین شرکت مخابرات و 10 بازیگر دیگر هستیم. شرکت مخابرات به مدد برخورداری از انحصار در زمینه تلفن (مکالمه) همچنان موقعیت غالب خود در زمینه اینترنت خانگی را نیز حفظ کرده است. اما انحصار تلفن اینترنتی برداشته شده و دیگر شرکت‌های ارائه‌دهنده اینترنت ثابت می‌توانند در بخش تلفن اینترنتی با مخابرات و با یکدیگر رقابت کنند. به علاوه اوایل سال 2019 دولت ایران اعلام کرد شبکه دولتی فیبر نوری را در اختیار شرکت‌های بخش خصوصی قرار می‌دهد. تاکنون اطلاعات بیشتری در این مورد منتشر نشده است.

علاوه بر همراه اول و ایرانسل تعدادی شرکت توزیع‌کننده و خرده‌فروش اینترنت همراه در ایران فعال هستند، اما به نظر ما این شرکت‌ها سهمی اندک از بازار ایران دارند. اپراتور منطقه‌ای رایتل نیز سهم اندکی از بازار دارد. همانطور که گفته شد تعداد مشترکان تلفن همراه در ایران در پایان سال 2019 بالغ بر 88.7 میلیون نفر بوده است. این رقم نسبت به سال قبل از آن رشد 1 درصدی داشته است. ضریب نفوذ تلفن همراه در ایران به 106.9 درصد رسیده است. به طور کلی تخمین زده می‌شود که 170 میلیون سیم‌کارت در ایران واگذار شده باشد که تنها 88.7 میلیون عدد از آن‌ها در حال حاضر فعال هستند. با این حال با توجه به ضریب نفوذ بالای 100 درصد تلفن همراه در ایران، هنوز جای رشد خوبی برای بازار تلفن همراه در ایران به خصوص در روستاها باقی مانده است.

 مشخصه دیگر بازار موبایل ایران غلبه مشترکان اعتباری بر کلیت بازار است. مشترکان دائمی 30 درصد کل مشترکان اپراتور اول ارتباطی ایران را تشکیل می ‌دهند که این رقم بالاترین نسبت مشترکان دائمی یک شرکت در مقایسه با سایر شرکت ‌های منطقه خاورمیانه است. سرانه درآمد اپراتورها از مشترکان بر اساس دلار آمریکا نسبتاً ثابت باقی مانده است. اما سرانه درآمد از مشترکان بر اساس ریال ایران طی دو سال گذشته رشدی مداوم داشته و به 210358 ریال معادل 1.94 دلار در سال 2019 رسیده است.

خدمات تلفن و اینترنت ثابت در ایران توسعه چندانی نیافته‌ اند. سرمایه‌گذاران بیشتر به سرمایه‌ گذاری در بخش تلفن همراه و اینترنت سیار تمایل نشان داده ‌اند. بر اساس جدیدترین آمارها، تعداد مشترکان تلفن و اینترنت ثابت رو به کاهش قرار دارد و در پایان ماه مارس سال 2019 به 30.8 میلیون مشترک رسیده است.

 توسعه شبکه در سال‌های اخیر نتیجه سرمایه‌گذاری ‌های بخش خصوصی بوده است، اما علیرغم این تعداد مشترکان رو به کاهش گذاشته است. انتظار داریم این روند کاهش در آینده نیز ادامه پیدا کند، چرا که هم سرمایه‌گذاران تمایل بیشتری به سرمایه‌گذاری در بخش تلفن و اینترنت سیار دارند و هم مردم به استفاده از خدمات تلفن و اینترنت سیار متمایل ‌تر هستند. 

مدیر عامل شرکت رایتل اعلام کرده است که این اپراتور در حال ارتقای آنتن‌ های خود در سطح شهر تهران به نسل 4.5 موبایل می باشد. در این صورت مشترکین می توانند به سرعت بالاتری از اینترنت در سیم کارت های رایتل دسترسی داشته باشند.

یاسر رضاخواه؛ مدیر عامل اپراتور رایتل، اظهار داشت: زیرساخت های IT رایتل مرتب به روزرسانی می شود و نکته کلیدی و مهم این است که در سخت ترین شرایط تحریم به روزرسانی سایت های رایتل درحال انجام است اما این به روزرسانی با تکیه و تمرکز بر استفاده صد درصدی از توانمندی های داخلی انجام می شود.

مدیرعامل رایتل در ادامه افزود: بیشتر از 80 درآمد این اپراتور از محل سرویس دیتا است در حالیکه این سرویس در دو اپراتور رقیب حدود 50 درصد درآمد آنها را تشکیل می دهد؛ از این رو این موضوع نویدبخش روزهای خوبی در آینده برای رایتل است. به همین دلیل شرکت رایتل در صدد ارتقای آنتن های خود در سطح شهرها و وسعت بخشیدن به پوشش شبکه با دسترسی به نسل های جدید موبایل است تا مشترکین در هنگام استفاده از خدمات دیتا و اینترنت رایتل سرعت و کیفیت به مراتب بهتری را تجربه نمایند.

شرکت رايتل با هدف فعالیت در حوزه فن آوري نوین اطلاعات و ارتباطات در سال 1386تأسیس شد و خدماتی را در زمینه های مختلف همچون فن آوري کارت های هوشمند، پورتال های سازمانی، خدمات انتقال داده ها و تأمين و تهيه سخت افزار ارائه کرد. این شرکت در سال 1389 موفق شد مجوز فعالیت به عنوان اپراتور سوم کشور به همراه انحصار 2 ساله ارائه خدمات نسل سوم اینترنت همراه را کسب نماید. بدین ترتیب رایتل به عنوان سومین و جوان ترین اپراتور تلفن همراه فعال در کشور می باشد. این اپراتور از آغاز فعالیت خود با ارائه نسل سوم اینترنت همراه در کشور آغاز به کار کرد که در آن زمان جدیدترین فناوری اینترنت همراه در جهان به شمار می رفت در نتیجه علاقمندان زیادی به سوی این اپراتور جلب شدند. سیم کارت رایتل در دو نوع اعتباری و دائمی به مشترکین عرضه می شود. سیم کارت های این اپراتور از قدرت آنتن دهی و پوشش شبکه بسیار خوبی برخودار می باشند چون به لطف اجرای طرح رومینگ ملی، سیم کارت های رایتل از زیر ساخت ها و پوشش شبکه اپراتورهای همراه اول و ایرانسل جهت اتصال به شبکه استفاده می نمایند در نتیجه با سیم کارت های رایتل می توانید یک پوشش سراسری را تجربه کنید.

اپراتورهای تلفن همراه کشور همواره تلاش کرده اند که تنوع بسته های اینترنتی خود را با توجه به وضعیت اقتصادی اقشار مختلف در نظر بگیرند تا افراد بیشتری بتوانند از این خدمات بهره ببرند. چندی پیش شاهد این موضوع بودیم که در پی افزایش استفاده کاربران از اینترنت به خاطر شرایط به وجود آمده در اثر شیوع ویروس کرونا و رواج یافتن دورکاری و آموزش مجازی، اپراتورهای همراه اول و ایرانسل بدون مجوز از وزارت ارتباطات و سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، بسته های اینترنت پر مصرف که استقبال زیادی از آن ها از طرف مشترکین وجود داشت، حذف کردند. این اقدام اپراتورهای همراه اول و ایرانسل اعتراض گسترده مشترکین را به همراه داشت و مشترکین اعتقاد داشتند که این کار مصداق بارز گران فروشی توسط این اپراتورها آن هم در این شرایط بحرانی است. پس از این اعتراضات بلافاصله وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات و سارمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی به این مسئله واکنش نشان داده و ضمن محکوم کردن و خلاف مقررات دانستن اقدام این اپراتورها از پیگیری موضوع و بازگرداندن تعرفه ها به حال قبل خبر دادند. این ماجرا پس از کشمکش های فراوان بالاخره با پیروزی وزارت ارتباطات خاتمه پیدا کرد و اپراتورها وضعیت بسته های اینترنتی خود را به حالت قبل برگرداندند. به تازگی مجددا شکایاتی در خصوص کم فروشی این دو اپراتور از سوی مشترکین مطرح شده که وزیر ارتباطات به این موضوع واکنش نشان داده است.

آذری جهرمی درباره احتمال کم‌فروشی همراه اول و ایرانسل اظهار کرد: شکایاتی دریافت کردیم، یک بار هم تخلفاتی بود که رفع شد. اما انصافا به ‌تازگی به کم‌ فروشی سازماندهی‌ شده در این دو اپراتور نرسیده ‌ایم. اگر شواهدی دارید به ما در ۱۹۵ منعکس کنید.

وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با بیان اینکه به کم ‌فروشی سازماندهی ‌شده در اپراتورهای همراه نرسیدیم، گفت: قیمت ‌ها بالا نرفته، اما مصرف کاربران بالا رفته و بهتر است زمانی که منزل هستید، از اینترنت خانگی استفاده کنید تا هزینه ‌هایتان متعادل ‌تر شود.

محمد جواد آذری جهرمی که در صفحه شخصی خود در اینستاگرام از کاربران خواسته بود تا سوالات خود را مطرح و جواب آن را دریافت کنند، در خصوص برنامه اینترنت رایگان برای دانش ‌آموزان و معلمان گفت: استفاده از سامانه شاد رایگان شده است و بسته ویژه دانش ‌آموزان را هم به‌ زودی اعلام می ‌کنیم.

آذری جهرمی درباره عدم تطابق سرویس درخواستی و دریافتی کاربران و اینکه چرا اینترنت با سرعت ۱۶ مگابیت، تجربه ‌ای در حدود ۴ مگابیت دارد، گفت: اگر سرویس ۱۶مگابیتی خرید کرده اید و سرعت کمتر از آن به شما تحویل شده است، یعنی کم‌ فروشی اتفاق افتاده و حتما شکایتتان را در ۱۹۵ ثبت کنید تا همکارانم آن را پیگیری کنند.

گوشی های هوشمند عمدتا توسط شرکت های مطرحی  مانند  اپل، سامسونگ، هواوی، نوکیا، شیائومی  و ... تولید میشوند و در اختیار مردم سراسر جهان قرار می گیرند. کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نبوده و برای دسترسی مردم به گوشی هوشمند ناگزیر به واردات آن می باشد. اما در چند ماه اخیر به خصوص پس از شیوع ویروس کرونا و افزایش قیمت ارز شاهد افزایش قیمت گوشی های هوشمند در بازار هستیم که باعث شده قدرت خرید مردم بسیار کاهش یابد. این مساله موجب ایجاد رکود در بازار گوشی و کاهش ثبت سفارش واردات این محصول شده است.

مدیر روابط عمومی انجمن واردکنندگان موبایل با بیان اینکه مهم ترین علت افزایش قیمت گوشی همراه عدم تخصیص ارز است، گفت: در حال حاضر در شهریور ماه نسبت به ماه گذشته ثبت سفارش کالای تلفن همراه ۲۰ برابر کاهش یافته است.

وی دومین علت وضعیت نابسامان بازار موبایل را مربوط به قانون سقف و سابقه دانست و گفت: تا چند ماه گذشته نزدیک به ۱۸۰ شرکت در حوزه گوشی همراه فعالیت می ‌کردند که از این تعداد ۷۰ شرکت به طور مستقیم به کار واردات این محصول پرمتقاضی مشغول بودند. این در حالی است که در حال حاضر تعداد شرکت‌های واردکننده با صدور مجوز توسط وزارت صمت به ۳۰۰ شرکت افزایش یافته است.

وی افزود: از آنجایی که بسیاری از شرکت ‌های تازه وارد به عرصه واردات گوشی موبایل، برای نخستین بار وارد چرخه این محصول شده ‌اند، با وجود قانون سقف و سابقه با مشکل جدی روبرو می ‌شوند. این شرکت‌ها باید دارای سابقه واردات بوده تا بتوانند محصولات خود را وارد کشور کنند که متأسفانه بیشتر آنها تازه‌کار بوده و نمی‌ توانند از این قانون عبور کنند در نتیجه ثبت سفارش شرکت ‌ها به خاطر سقف و سابقه انجام نمی‌ شود.

عالیان در ادامه گفت: یکی دیگر از علت ‌های نابسامانی در بازار موبایل کمبود کالا است؛ چرا که در ماه شهریور هیچ گونه واردات گوشی انجام نشده و هر آنچه که در انبارها و در دست مغازه‌داران بوده به فروش رسیده است. از طرفی باید به این نکته اشاره کنم که کالای گوشی همراه توسط فروشندگان بیش از دو هفته نمی تواند نگهداری شود؛ چراکه بلافاصله به فروش رسیده و مبلغ آن برای واردات دوباره کالا هزینه می ‌شود اما با توجه به این که هیچگونه ثبت سفارش جدیدی برای وادرات گوشی موبایل صورت نگرفته است در نتیجه با کمبود این کالا در بازار مواجه هستیم که همین امر نیز بر افزایش قیمت آن مؤثر خواهد بود.

وی ادامه داد: از زمان بازگشایی مدارس قیمت گوشی ‌ها افزایش داشته است، ‌به طوری که اکنون بازارهای موبایل دچار التهاب شده ‌اند، درواقع باید بگویم بین ۱۰ تا ۲۵ درصد گوشی ‌های همراه با افزایش قیمت مواجه شده ‌اند. از طرفی بالا رفتن تقاضای خرید گوشی همراه و از طرف دیگر عدم تخصیص ارز به واردات این کالای پرمتقاضی از علت ‌های دیگر نابسامانی و افزایش قیمت ها در بازار موبایل است.

عالیان اضافه کرد: نزدیک به  ۵۰۰ هزار گوشی که در گمرکات منتظر مجوز برای ورود به بازار بودند در دو هفته اول ماه مرداد آزاد شده و به سرعت به فروش رسید اما دوباره بازار با کمبود کالا مواجه است. از طرفی شرکت ‌های واردکننده با توجه به قانون سقف و سابقه نمی ‌توانند گوشی ‌های همراه وارد کنند. این در حالی است که اگر تصمیم جدی درباره ورود گوشی‌ های همراه گرفته نشود، متأسفانه دوباره با مشکل واردات تلفن همراه از طریق مسافری روبرو می ‌شویم و همان حوادث سال ۹۷ اتفاق می ‌افتد؛ چرا که در آن زمان قوه قضائیه به موضوع قاچاق گوشی ورود پیدا کرده و بسیاری از واردکنندگان و بازرگانان را به دلیل قاچاق گوشی مسافری دستگیر کردند.

وی در پایان افزود: برای ساماندهی به بازار گوشی تلفن همراه و متعادل کردن قیمت ها نیاز به تصمیم جدی در این زمینه از سوی دولت و مسئولین امر می باشد تا با تخصیص ارز مناسب جهت واردات این محصول و ثبت سفارش واردات بتوان تا حد زیادی از التهابات موجود در بازار گوشی موبایل کاست.

با شیوع ویروس کرونا در کشور بسیاری از فعالیت ها در سطوح مختلف به منظور رعایت پروتکل های بهداشتی و رعایت فاصله اجتماعی افراد با هدف شکستن زنجیره انتقال ویروس، متوقف و تعطیل شد. یکی از این فعالیت ها مهم آموزش و پرورش دانش آموزان در مدارس بود. حال با گذشت 8 ماه از شیوع ویروس کرونا، وزارت آموزش و پرورش و ستاد ملی مقابله با کرونا تصمیم گرفتند سال جدید تحصیلی را 15 روز زودتر از موعد و در تاریخ 15 شهریور ماه آغاز کنند در حالی که بسیاری از آموزش ها به صورت مجازی و غیر حضوری انجام خواهد شد. با اجرای آموزش ها به صورت مجازی یکی از دغدغه ها، هزینه های اینترنت مورد استفاده برای اجرای آموزش های آنلاین بود

اپراتور ایرانسل به منظور تأمین اینترنت مورد نیاز برای اجرای آموزش‌ های آنلاین دانش آموزان، اعلام کرد دومین بستۀ اینترنت رایگان ۲۰ گیگابایتی ویژه معلمان را برای ۱۵۰ هزار معلم مشترک این اپراتور، فعال کرده است.

بنا بر اعلام اپراتور دوم، این بسته بر اساس فهرست ارائه شده از سوی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، فعال شده و معلمان می ‌توانند از بامداد امروز (۲۵ شهریور) به مدت سه ماه از آن استفاده کنند. بسته ‌های هدیه فعال شده برای معلمان، از طریق اپلیکیشن ایرانسل من قابل مشاهده و میزان مصرف آنها نیز قابل بررسی است. بسته‌هایی که از قبل فعال شده ‌اند، پس از اتمام حجم بستۀ ۲۰ گیگابایتی هدیه، یا بعد از پایان مهلت استفاده از این بسته، در دسترس خواهند بود. بسته‌ های اینترنتی که در این مدت، مهلت استفاده از آن‌ها به پایان می‌ رسد، قابل تمدید نخواهند بود. ایرانسل، در فروردین ماه سال جاری نیز، با هماهنگی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، بستۀ اینترنت رایگان مشابهی را به معلمان، اختصاص داده بود.

بر اساس آخرین گزارش سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی درباره‌ی سهم بازار اپراتور‌های تلفن همراه تا پایان سه ماهه نخست سال جاری، حاکی از سهم ۵۳ درصدی همراه اول در برابر سهم ۴۴ درصدی ایرانسل و سهم ۳ درصدی رایتل است.

سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی یا رگولاتوری در سه ماه یک بار گزارشی را تحت عنوان فصلنامه آماری منتشر می کند که به در آن به تفصیل آماری از وضعیت شبکه تلفن همراه در کشور را ارائه می‌ نماید. اطلاعاتی مانند تعداد خطوط واگذار شده، تعداد مشترکان فعال و سهم بازار اپراتور‌های تلفن همراه در این گزارش فصلی قید شده و منتشر می شود.

جلد سی و سوم فصلنامه‌ آماری سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، جدیدترین نسخه این گزارش است که آمار مربوط به سه‌ ماهه‌ نخست سال ۱۳۹۹ را منتشر کرده است.

 بر اساس این گزارش، تا پایان فصل نخست سال جاری، تعداد خطوط واگذار شده همراه اول ۹۲ میلیون و ۴۶۲ هزار و تعداد مشترکان فعال این اپراتور ۶۵ میلیون و ۴۷ هزار، تعداد خطوط واگذار شده‌ ایرانسل ۸۶ میلیون و ۳۲۵ هزار و تعداد مشترکان فعال این اپراتور ۵۱ میلیون و ۷۲۷ هزار و تعداد خطوط واگذار شده‌ رایتل ۸ میلیون و ۲۸۰ هزار و تعداد مشترکان فعال این اپراتور ۴ میلیون و ۳۱۷ هزار است.

گفتنی است؛ در پایان آخرین فصل سال ۱۳۹۸، تعداد مشترکان فعال همراه اول ۶۲ میلیون و ۷۲۳ هزار، مشترکان فعال ایرانسل ۵۱ میلیون و ۲۸۴ هزار و مشترکان فعال رایتل ۴ میلیون و دو هزار مشترک بوده است که بر اساس این گزارش در 3 ماهه اول سال 1399 شاهد افزایش مشترکین اپراتورها و همچنین افزایش ضریب نفوذ تلفن همراه در میان اقشار مختلف جامعه بوده ایم. این افزایش تعداد مشترکین و افزایش ضریب نفوذ در میان مشترکین اپراتور همراه اول بیشتر مشهود است به ظوری که نسبت به آمار سال 98 تعداد مشترکین این اپراتور در حدود 2.3 میلیون افزایش داشته است در حالی که این افزایش در اپراتورهای ایرانسل و رایتل در حد چند صد هزار نفر بوده است. بر اساس این گزارش، اپراتور همراه اول همچنان یکه تاز بازار تلفن همراه در کشور است و بالاترین ضریب نفوذ در بین اپراتورها را به خود اختصاص داده است.